Miesiąc: listopad 2018

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego (część druga)

Jak już wspomniałam w poprzednim poście, jeśli przedsiębiorca sam nie powołał zarządcy i nie zgłosił tego powołania do CEIDG, w ciągu 2 miesięcy od jego śmierci zarządcę sukcesyjnego mogą powołać osoby uprawnione. 

Jako osoby uprawnione w rozumieniu ustawy o zarządzenie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej powołać zarządcę mogą:

– małżonek przedsiębiorcy, który ma udział w przedsiębiorstwie w spadku
– spadkobierca ustawowy, który przyjął spadek
– jeśli ogłoszono testament – spadkobierca testamentowy, który przyjął spadek albo zapisobiorca windykacyjny, jeśli zapis obejmował przedsiębiorstwo
– po stwierdzeniu nabycia spadku – osoba, która spadek nabyła.

Często zdarza się, iż spadek zostaje nabyty przez kilka osób. Z przepisów kodeksu cywilnego wynika, że jeżeli do spadku dojdzie więcej niż jedna osoba, między współspadkobiercami powstaje wspólność praw i obowiązków spadkowych. Istnieje ona do chwili dokonania działu spadku. Podmiotami poszczególnych praw i obowiązków spadkowych stają się w częściach wynikających z ustawy lub testamentu poszczególni współspadkobiercy i stosujemy tutaj odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, zgodnie z art. 1035 k.c.

Wracając do tematu, jeżeli do powołania zarządcy sukcesyjnego jest kilku uprawnionych, konieczna jest zgoda osób posiadających łącznie udział większy niż 85/100 w przedsiębiorstwie w spadku.
Powołanie zarządcy po śmierci przedsiębiorcy i inne związane z tym oświadczenia należy złożyć przed notariuszem. Inaczej będą nieważne. Notariusz po powołaniu zarządcy składa informację do CEIDG i dopiero w tym momencie następuje ustanowienie zarządcy sukcesyjnego oraz pełnienie przez niego funkcji.

Wskazana powyżej osoba uprawniona składa przed notariuszem oświadczenie o przysługującym jej udziale w przedsiębiorstwie w spadku oraz znanych jej innych osobach, którym przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, a jeżeli nie doszło jeszcze do uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia) także oświadczenia o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi oraz znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów, pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Ponadto, osoba powołana na zarządcę sukcesyjnego składa przed notariuszem oświadczenie o braku prawomocnie orzeczonych wobec niej:
– zakazu prowadzenia działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 373 Prawa upadłościowego
– środka karnego albo środka zabezpieczającego w postaci zakazu prowadzenia działalności gospodarczej,
pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego po śmierci przedsiębiorcy wymaga wizyty u notariusza

Szczegółowe rozwiązania przewidziane przez ustawę

Jak już zaznaczono wyżej, jeżeli nie doszło jeszcze do uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku (zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia) notariusz będzie odbierał od osoby, która chce ustanowić zarządcę sukcesyjnego, oświadczenie o istnieniu lub nieistnieniu osób, które wyłączałyby znanych spadkobierców od dziedziczenia lub dziedziczyłyby wraz z nimi oraz znanych testamentach spadkodawcy lub braku takich testamentów. Jasno wynika więc, że takie dokumenty do ustanowienia zarządcy nie są potrzebne, jednakże tak czy inaczej spadkobiercy, którzy chcą powołać zarządcę sukcesyjnego muszą stanowić 85/100 udziałów spadku, w związku z czym, muszą ustalić swój udział w spadku. Ustawa wskazuje, iż jeżeli nie zostało wydane prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, nie został zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ani nie zostało wydane europejskie poświadczenie spadkowe, wielkość udziałów w przedsiębiorstwie w spadku ustala się przy uwzględnieniu wszystkich znanych osobie powołującej zarządcę sukcesyjnego osób, którym w chwili powołania zarządcy sukcesyjnego przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Zgodnie z zasadami wynikającymi z kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko. Jednakże powołanie zarządcy sukcesyjnego albo wyrażenie zgody na powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedstawiciela ustawowego osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych albo której zdolność do czynności prawnych jest ograniczona, nie wymaga zezwolenia sądu opiekuńczego.

Osoby uprawnione na ustanowienie zarządcy tymczasowego mają 2 miesiące od chwili śmierci przedsiębiorcy. Jeżeli jednak akt zgonu przedsiębiorcy nie zawiera daty zgonu albo chwila śmierci przedsiębiorcy została oznaczona w postanowieniu stwierdzającym zgon, termin ten biegnie od dnia znalezienia zwłok przedsiębiorcy albo uprawomocnienia się postanowienia stwierdzającego zgon.

Mam nadzieję, że wiesz już w jaki sposób możliwe jest powołanie zarządcy sukcesyjnego. Jak widać, czynność ta jest o wiele prostsza, kiedy dokonuje jej przedsiębiorca jeszcze za życia. Także nie zwlekaj, osobiście powołam zarządcę dla swojej działalności od razu po dniu 25 listopada, kiedy to ustawa wejdzie w życie i oczywiście postaram się napisać, jak urzędy gminy są zaznajomione z tematem:)

Ustanowienie zarządcy sukcesyjnego (część pierwsza)

Dzisiejszy oraz kolejny post wyjaśnią, w jaki sposób dochodzi do powołania zarządcy sukcesyjnego. Generalnie, przedsiębiorca ma dwie możliwości – zarządca zostaje powołany przez przedsiębiorcę (czyli właściwie, na wypadek jego śmierci) oraz może zostać powołany przez spadkobierców przedsiębiorcy.

W części pierwszej wyjaśnię, jak zarządcę może ustanowić przedsiębiorca. Przekonasz się, iż nie wymaga to wielu formalności, a jak pisałam tutaj:

Co dzieje się z działalnością gospodarczą po śmierci przedsiębiorcy oraz w jakim celu wprowadzono ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej?

korzyści płynące z uregulowania tej kwestii są naprawdę spore.

Zarówno, jeśli chodzi o ustanowienie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę, jak i jego spadkobierców wymagane są zaledwie trzy czynności zmierzające do jego ustanowienia, a mianowicie:
– powołanie zarządcy sukcesyjnego,
– wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji,
– dokonanie wpisu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG.

Jak stanowi ustawa, powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę oraz wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Powołanie polega albo na wskazaniu określonej osoby do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego albo też na wskazaniu prokurenta, który z chwilą śmierci przedsiębiorcy stanie się zarządcą sukcesyjnym.

Jak wskazano wyżej, powołanie oraz zgoda kandydata na zarządcę następuje w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Oznacza to, że przedsiębiorca musi wyrazić swoją wolę na piśmie i w taki sam sposób zgodę wyraża także osoba, która ma być zarządcą sukcesyjnym (oba oświadczenia muszą się znaleźć w jednym dokumencie). Oczywiście, nie jest tu konieczna wizyta u notariusza. Każdy przedsiębiorca może sam sporządzić wyżej wymieniony dokument, wystarczy, że w dokumencie tym zostaną określone dane przedsiębiorcy, zarządcy oraz sformułowanie „powołuję na zarządcę sukcesyjnego”.

Możesz skorzystać ze wzorów dokumentów znajdujących się na stronie Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii: wzory dokumentów dotyczących zarządu sukcesyjnego

Po powołaniu zarządcy sukcesyjnego i wyrażeniu zgody przez kandydata na zarządcę konieczne jest dokonanie wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej. Tutaj standardowo mamy kilka opcji: wniosek o wpis możemy złożyć drogą elektroniczną, osobiście lub za pośrednictwem poczty (listem poleconym).

Co ważne, przy zgłaszaniu zarządcy sukcesyjnego do CEIDG nie trzeba dołączać oświadczenia o powołaniu zarządcy oraz o zgodzie na pełnienie tej funkcji. Wystarczy, że we wniosku o wpis zarządcy sukcesyjnego do CEIDG złoży się oświadczenie (pod rygorem odpowiedzialności karnej), że stosowna zgoda została udzielona.

Wyznaczenie zarządcy przez przedsiębiorcę za życia pozwala uniknąć niepotrzebnych formalności i kosztów. Jednakże nie jest to jedyna przewidziana przez ustawę opcja jego wyznaczenia. Więcej dowiesz się w kolejnym poście.

Kto może być zarządcą sukcesyjnym przedsiębiorstwa?

Ustawa o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej (w dalszej części tekstu określana ustawą) będzie pozwalała przedsiębiorcy bądź jego spadkobiercom na ustanowienia zarządu sukcesyjnego. W tym celu, przede wszystkim konieczne będzie powołanie zarządcy.

Zapewne zadajesz sobie pytanie – kogo mogę powołać do sprawowania funkcji zarządcy?

W ustawie wskazano, iż na zarządcę sukcesyjnego może być powołana osoba fizyczna, która ma pełną zdolność do czynności prawnych. Jak stanowi Kodeks cywilny, pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności.

Ponadto, ustawa stanowi, że nie może pełnić funkcji zarządcy sukcesyjnego osoba, wobec której orzeczono:
– zakaz prowadzenia działalności gospodarczej, o którym mowa w art. 373 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe, lub
– środek karny albo środek zabezpieczający w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej, obejmującego działalność gospodarczą wykonywaną przez przedsiębiorcę lub działalność gospodarczą w zakresie zarządu majątkiem.

W ramach wyjaśnienia pierwszej przesłanki, niezbędne będzie spojrzenie do ustawy Prawo upadłościowe. Wspomniany zakaz prowadzenia działalności gospodarczej może zostać orzeczony przez Sąd co do osoby, która ze swojej winy:
– nie złożyła w ustawowym terminie wniosku o ogłoszeniu upadłości albo faktycznie zarządzając przedsiębiorstwem dłużnika, istotnie przyczyniła się do niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w ustawowym terminie,
– po ogłoszeniu upadłości nie wydała lub nie wskazała majątku, ksiąg rachunkowych, korespondencji lub innych dokumentów upadłego, w tym danych w postaci elektronicznej, do których wydania lub wskazania była obowiązana z mocy ustawy,
– jako upadły po ogłoszeniu upadłości ukrywała, niszczyła lub obciążała majątek wchodzący w skład masy upadłości,
– jako upadły w toku postępowania upadłościowego nie wykonała innych obowiązków ciążących na nim z mocy ustawy lub orzeczenia sądu albo sędziego-komisarza, albo też w inny sposób utrudniała postępowanie.

Odnośnie zaś drugiej przesłanki zakaz prowadzenia działalności gospodarczej jest środkiem karnym, który może zostać nałożony na sprawcę, jeżeli popełnione przestępstwo łączy się z prowadzeniem takiej działalności, a jej dalsze prowadzenie zagrażałoby istotnym dobrom chronionym prawem.

Ponadto, zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej przewiduje również kodeks karny skarbowy. Zgodnie z nim, sąd może orzec środek karny zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej przy zastosowaniu nadzwyczajnego obostrzenia kary, a także w razie skazania sprawcy za m. in.: uchylanie się od opodatkowania czy składanie nieprawdziwych deklaracji lub oświadczeń, dzięki którym podatnik naraża podatek na uszczuplenie, albo też niewpłacanie w terminie podatku.

Jak widać, zasadniczo co do osoby zarządcy sukcesyjnego ustawa przewiduje wyłącznie dwa wymagania:
– aby była to osoba pełnoletnia,
– wobec tej osoby nie może być prawomocnie orzeczony zakaz prowadzenia działalności gospodarczej.

Z powyższego przede wszystkim nasuwa się wniosek, że zarządca nie musi pochodzić z grona potencjalnych spadkobierców przedsiębiorcy. Co więcej, jeśli potencjalni spadkobiercy nie uczestniczą w prowadzeniu przedsiębiorstwa na co dzień, jako kandydata na zarządcę sukcesyjnego warto wziąć pod uwagę osobę, która swoimi kompetencjami, wiedzą, znajomością branży będzie w stanie kontynuować prowadzenie działalności gospodarczej.

Jestem ciekawa, kogo Ty wyznaczysz zarządcą sukcesyjnym Twojego przedsiębiorstwa? Zachęcam do aktywności w komentarzach.

Co dzieje się z działalnością gospodarczą po śmierci przedsiębiorcy oraz w jakim celu wprowadzono ustawę o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej?

Temat pierwszego postu jest bardzo szeroki i w zasadzie bardzo trudny do omówienia w skróconej wersji. Niemniej uważam, iż wstępna odpowiedź na zadane powyżej pytania pozwoli, Drogi Czytelniku bloga, uzmysłowić, jak ważne są regulacje o zarządzenie sukcesyjnym przedsiębiorstwem. Z drugiej zaś strony dowiesz się także, jakie problemy prawne powstają w sytuacji śmierci osoby prowadzącej działalność gospodarczą.

Nie da się ukryć, że działalność gospodarcza prowadzona indywidualnie przez osoby fizyczne jest najbardziej popularną formą wykonywania działalności gospodarczej w Polsce. Dane z rejestru REGON mówią blisko o 3 milionach osób prowadzących działalność gospodarczą w takiej formie. Częstokroć nie są to małe przedsiębiorstwa, a wielu przedsiębiorców będących osobami fizycznymi osiąga bardzo duże obroty.

W obecnym stanie prawnym wraz ze śmiercią przedsiębiorcy właściwie kończy się byt prawny prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. Wiąże się z tym szereg problemów dotyczących sfery prawa prywatnego i publicznego, które w praktyce uniemożliwiają lub znacząco utrudniają kontynuację czy wznowienie działalności przedsiębiorstwa przez następców prawnych przedsiębiorcy.

Jakie problemy prawne niesie za sobą śmierć przedsiębiorcy?

Wraz ze śmiercią przedsiębiorcy:
– ograniczona zostaje możliwość posługiwania się firmą przedsiębiorcy – nazwą przedsiębiorstwa,
– nie ma możliwości posługiwania się NIPem przedsiębiorstwa,
– wygasają umowy o pracę zawarte przez przedsiębiorcę i co do zasady wszelkie udzielone pełnomocnictwa,
– często również nie ma faktycznej możliwości wykonywania umów cywilnoprawnych związanych z działalnością przedsiębiorstwa,
– wygasają decyzje administracyjne, w tym koncesje, licencje, zezwolenia,
– istnieją trudności z korzystaniem z rachunku bankowego przedsiębiorstwa i dokonywanie z niego wypłat,
– jeśli podmiot korzystał z pomocy publicznej, a umowa nie została jeszcze wykonana, najczęściej spadkobiercy będę musieli ją zwrócić.

Jak widzisz, problemy te są bardzo poważne, a rozwiązanie ich długie i czasochłonne. Musimy wziąć także pod uwagę czas trwania procedur związanych ze stwierdzeniem nabycia spadku i jego działem. Postępowanie spadkowe może trwać wiele miesięcy, zwłaszcza w przypadku braku aktywności, porozumienia czy współpracy między spadkobiercami.

W aktualnym stanie prawnym zachowanie pełnej ciągłości działalności przedsiębiorstwa jest zatem w praktyce niemożliwe. W grę wchodzić może jedynie wznowienie tej działalności, a długość okresu, który upłynie od śmierci przedsiębiorcy do ponownego podjęcia działalności, zależy od wielu czynników. Zazwyczaj nie wystarczy stwierdzenie nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia, konieczne jest przeprowadzenie działu spadku, kiedy to ostatecznie wskazana zostanie osoba odpowiedzialna za prowadzenie przedsiębiorstwa i podejmowanie decyzji biznesowych.

Obecnie istnieją pewne instrumenty pozwalające na tworzenie i realizację planów sukcesji przedsiębiorstw. Jak jednak pokazują analizy, co wskazywano również przy tworzeniu projektu ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem, większość przedsiębiorców nie sporządza takich planów, pozostawiając nierozwiązanym problem sukcesji przedsiębiorstwa. W wielu przypadkach konieczna staje się ich likwidacja w momencie śmierci przedsiębiorcy, czy też innych zdarzeń uniemożliwiających ich dalsze funkcjonowanie (jak np. poważna choroba). Rodzi to wiele zagrożeń dla majątku przedsiębiorstwa, zatrudnionych pracowników i obrotu gospodarczego, w tym wierzycieli.

Szybkie wznowienie działalności przedsiębiorstwa przez spadkobiercę jest możliwe, ale trudne, gdyż wymaga często jednomyślności wszystkich osób powołanych do spadku
Szybkie wznowienie działalności przedsiębiorstwa przez spadkobiercę jest możliwe, ale trudne, gdyż wymaga często jednomyślności wszystkich osób powołanych do spadku

Co zmieni się po wejściu w życie ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, a więc z dniem 25 listopada 2018 r.?

Po wejściu w życie ustawy, przedsiębiorca będzie mógł ustanowić zarządcę sukcesyjnego, który będzie uprawniony do zarządzania przedsiębiorstwem po jego śmierci. Powołanie zarządcy sukcesyjnego będzie wymagało zgłoszenia go do CEiDG. W takim przypadku zarząd sukcesyjny zostanie ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy.

W przypadku gdy przedsiębiorca nie powoła zarządcy sukcesyjnego za życia, będzie mógł być on powołany po jego śmierci, przez:
– małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;
– spadkobiercę ustawowego przedsiębiorcy, który przyjął spadek;
– spadkobiercę testamentowego przedsiębiorcy, który przyjął spadek;
– zapisobiercę windykacyjnego, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Zarządca sukcesyjny może po śmierci przedsiębiorcy wykonywać majątkowe prawa i obowiązki przedsiębiorcy, które będą związane z prowadzeniem jego dotychczasowego przedsiębiorstwa. Ponadto, zarządca sukcesyjny jest uprawniony w szczególności do samodzielnego dokonywania czynności w zakresie zwykłego zarządu przedsiębiorstwem w spadku, regulowanie zobowiązań związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa w spadku oraz występowanie w postępowaniach sądowych, administracyjnych, podatkowych w sprawach dotyczących przedsiębiorstwa w spadku. W sprawach przekraczających zakres zwykłego zarządu, zarządca sukcesyjny będzie musiał uzyskać zgodę na dokonanie czynności od właścicieli przedsiębiorstwa w spadku.

Podsumowując krótko: działalność będzie mogła być, pod pewnymi warunkami, prowadzona nadal.

Nowa ustawa została wprowadzona przede wszystkim po to, aby zapewnić przedsiębiorcom będącym osobami fizycznymi warunki do zachowania ciągłości funkcjonowania przedsiębiorstwa po ich śmierci. Zmiany te mają także na celu wzmocnienie ochrony praw osób trzecich, związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, w tym przede wszystkim pracowników, kontrahentów, konsumentów i innych podmiotów współpracujących z przedsiębiorcą.

Dzięki kontynuacji funkcjonowania przedsiębiorstwa, które będzie w dalszym ciągu generować zyski, zachowane zostaną miejsca pracy, konsumenci będą mogli łatwiej korzystać ze swych uprawnień, regulowane będą zobowiązania wobec kontrahentów oraz zobowiązania publicznoprawne, a ponadto zwiększą się szanse na dalszy rozwój przedsiębiorstwa, budowanego – niekiedy osobistymi staraniami przedsiębiorcy i członków jego rodziny – przez wiele lat.

Mam nadzieję, że teraz nie masz już wątpliwości, iż ustawa o zarządzie sukcesyjnym była niezwykle potrzebna polskim przedsiębiorcom. W kolejnych postach będę szczegółowo przyglądała się rozwiązaniom przewidzianym w ustawie, dlatego już w tym momencie zapraszam Cię do śledzenia kolejnych wpisów.